Q. 1953లో జస్టిస్ జగన్ మోహన్ రెడ్డి కమిటీ ఎందుకు నియమించబడింది? తెలంగాణ యొక్క ప్రాంతీయ స్వయంప్రతిపత్తి మరియు ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలకు సంబంధించిన ఏలాంటి ఫిర్యాదులను అందరి దృష్టికి తీసుకువచ్చింది.

పరిచయం:
1952లో జరిగిన ముల్కీ ఉద్యమం మరియు హైదరాబాద్‌ సిటీ కాలేజ్ వద్ద జరిగిన పోలీసు కాల్పుల నేపథ్యంలో, తెలంగాణలో పెరుగుతున్న అసంతృప్తిని పరిష్కరించేందుకు 1953లో న్యాయమూర్తి జస్టిస్ పింగళి జగన్ మోహన్ రెడ్డి ఆధ్వర్యంలో ఒక కమిటీని కేంద్ర ప్రభుత్వం నియమించింది. ఇది తెలంగాణ ప్రజల ఆవేదనలను అధికారికంగా పరిశీలించిన తొలి కమిటీ. ఉద్యోగ న్యాయం మరియు పరిపాలనా సమానత్వం వంటి కీలక అంశాలను ఆ కమిటీ అధ్యయనం చేసి, తెలంగాణ ఉద్యమానికి మౌలిక బలాన్ని ఇచ్చే పలు అంశాలను వెల్లడించింది.

విషయం:
I. కమిటీ నియామకానికి ఉన్న పూర్వాపరాలు మరియు కారణాలు
1. ముల్కీ ఉద్యమానంతర పరిస్థితులు
a. 1952 ముల్కీ ఉద్యమంలో నలుగురు విద్యార్థులు మరణించడంతో ఉద్యమానికి ప్రజల మద్దతు పెరిగింది.
b. కేంద్ర ప్రభుత్వం పోలీసు అధికార దుర్వినియోగం మరియు పరిపాలనా వైఫల్యంపై దేశవ్యాప్తంగా విమర్శలు ఎదుర్కొంది.
c. ఈ సమస్యలు మళ్లీ పునరావృతం కాకుండా ఉండేందుకు సమగ్ర సమీక్ష అవసరమయ్యింది.

2. ముల్కీ నిబంధనల చట్టబద్ధతపై అనిశ్చితి
a. హైదరాబాద్ రాష్ట్రం భారతంలో విలీనమైన తర్వాత ముల్కీ నిబంధనల చట్టబద్ధ స్థితి అస్పష్టంగా మారింది.
b. నియామక ప్రమాణాలు, నివాస హక్కులు, మరియు నిబంధనల ప్రయోజనాలపై స్పష్టత అవసరమైంది.
c. తెలంగాణ నేతలు ఈ నిబంధన కోసం చట్టబద్ధమైన అమలును డిమాండ్ చేశారు.

3. తెలంగాణ ప్రాంతీయ స్వభిమాన చైతన్య వికాసం
a. ఉద్యమం కేవలం ఉద్యోగాల కోసం మాత్రమే కాక, ప్రాంతీయ, సాంస్కృతిక అపహాస్యం పట్ల నిరసనగా మారింది.
b. ఈ క్రొత్త ఉద్యమ ధోరణిని అధ్యయనం చేసేందుకు ఈ కమిటీ అవసరమైంది.

4. ఆధికార వైఫల్యం మరియు విశ్వాస బలహీనత
a. గతంలో చేసిన న్యాయపరమైన విన్నపాలు పట్టించుకోకపోవడం వల్ల ప్రజల్లో అసహనం పెరిగింది.
b. హైదరాబాద్ పరిపాలన పట్ల తెలంగాణ యువతలో విశ్వాసం క్రమంగా క్షీణించింది.
c. దీనికి పరిష్కారంగా కేంద్రం ఒక న్యాయసమ్మతమైన విచారణ కమిటీని ఏర్పాటు చేసింది.

5. జస్టిస్ p. జగన్ మోహన్ రెడ్డి కమిటీ (1953) నియామకం
a. ఆయన ఒక ఆంధ్రా మూలాల న్యాయవేత్త కావడం వల్ల, కమిటీకి అంతర్రాష్ట్ర విశ్వసనీయత లభించింది.
b. ఉద్యమ కారణాలు, విస్తృతత, చట్టపరమైన అంశాలపై సమీక్ష నిర్వహించాలన్నది కమిటీకి ఇవ్వబడిన బాధ్యత.
c. భవిష్యత్తులో ఇలాంటి అసంతృప్తి తిరుగుబాట్లను నివారించేందుకు విధాన సిఫారసులు చేయడం కమిటీ లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.

II. కమిటీ ద్వారా వెలుగులోకి వచ్చిన ముఖ్యమైన సమస్యలు
1. ముల్కీ నిబంధనల ఉల్లంఘన మరియు ఉద్యోగాలలో అన్యాయం
a. నాన్-ముల్కీ వ్యక్తులకు నివాస ప్రమాణాల పరిశీలన లేకుండానే ఉద్యోగాలు ఇచ్చినట్టు కమిటీ ధృవీకరించింది.
b. అర్హత ఉన్నా తెలంగాణ యువతకు ఉద్యోగ అవకాశాలు కరువయ్యాయి.
c. చట్టబద్ధ రక్షణలను అమలు చేయడంలో అధికార యంత్రాంగం నిర్లక్ష్యం కనబరిచింది.

2. రాజకీయ ప్రతినిధిత్వ లోపం
a. హైదరాబాద్ రాష్ట్ర పరిపాలనా వ్యవస్థలో తెలంగాణ నాయకులకు, యువతకు తగిన స్థానం దక్కలేదు.
b. పరిపాలనా వ్యాజ్యాలపై అప్పీల్ చేసేందుకు సరైన వ్యవస్థలు లేవు.
c. ఈ పరిస్థితి ప్రాంతీయ స్వయంపాలన పట్ల ఆకాంక్షను మరింత బలపరిచింది.

3. సాంస్కృతిక మరియు భాషా వివక్ష
a. ఉద్యోగాల్లో మరియు అధికార హోదాల్లో తేలిగ్గా తెలుగు మాట్లాడని వ్యక్తులకు ప్రాధాన్యత ఇవ్వడం ప్రజల్లో పరాయితన భావనను పెంచింది.
b. తెలంగాణ భాషా, సాంస్కృతిక సున్నితత్వం పట్ల పరిపాలన అంతగా చిత్తశుద్ధి చూపలేదు.
c. దీనివల్ల స్థానిక బాధ్యతతో కూడిన పాలన పట్ల డిమాండ్ పెరిగింది.

4. హైదరాబాద్ పబ్లిక్ సర్వీస్ కమిషన్ (HPSC) వైఫల్యాలు
a. ముల్కీ ధ్రువీకరణ ప్రక్రియ లోపభూయిష్టంగా ఉండడంతో అన్యాయ నియామకాలు జరిగాయి.
b. కమిషన్ పారదర్శకత లేకుండా, ప్రాంతీయ భేదభావాలకు ప్రేరకంగా పనిచేసింది.
c. కమిటీ ఈ వ్యవస్థలో సంస్కరణలు, పర్యవేక్షణ చర్యలు తీసుకోవాలని సూచించింది.

5. ప్రాంతీయ హక్కుల కోసం తొలితరం డిమాండ్లు
a. ముల్కీ హక్కులకు రాజ్యాంగ పరిరక్షణ ఇవ్వాలని ప్రజల డిమాండ్లను కమిటీ పరిగణించింది.
b. హైదరాబాద్ రాష్ట్రంలో తెలంగాణకు ప్రత్యేక సర్వీస్ కమిషన్ ఏర్పాటు చేయాలని సూచనలు వచ్చాయి.
c. ఈ డిమాండ్లు 1969 ఉద్యమం మరియు 2000 తరువాత జరిగిన ఉద్యమాలకు బలమైన పునాదిగా మారాయి.

ముగింపు:
జస్టిస్ జగన్ మోహన్ రెడ్డి కమిటీ నివేదిక తెలంగాణ ప్రజల ఆవేదనకు రాజ్యాంగ ఆధారిత తొలి గుర్తింపుగా నిలిచింది. ముల్కీ హక్కుల సమర్థనతో పాటు వ్యవస్థాపిత వివక్షను బహిర్గతం చేసి, భవిష్యత్ పరిరక్షణలకూ, ఉద్యమాలకూ మార్గదర్శకంగా నిలిచింది. ప్రజల ప్రతినిధిత్వం, గౌరవం లేని పాలన వృద్ధి చెందదన్న భావనను స్థిరపరిచిన ఈ కమిటీ ప్రాసంగికత 2014లో తెలంగాణ రాష్ట్ర ఆవిర్భావంతో పరిపూర్ణతను పొందింది.