TGPSC GROUP-I MAINS ANSWER WRITING SERIES

Tue Jul 1, 2025

Q. "తెలంగాణ ప్రాంతీయ కమిటీ 1956 సంవత్సరంలో జరిగిన విలీనం తర్వాత తెలంగాణ ప్రయోజనాలను రక్షించడానికి ఏర్పాటు చేయబడింది." దీని నిర్మాణం, విధులు, మరియు దాని రక్షణ చర్యలను ఉల్లంఘించడం వల్ల కలిగిన పరిణామాలను చర్చించండి.

పరిచయం:
1956లో ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం ఏర్పడిన సందర్భంలో, పెద్ద మనుషుల ఒప్పందం తెలంగాణ ప్రాంతీయ కమిటీ (టీఆర్‌సీ) ఏర్పాటును తప్పనిసరి చేసింది. కొత్తగా ఏర్పడిన రాష్ట్ర వ్యవస్థలో తెలంగాణ యొక్క పరిపాలన, అభివృద్ధి, మరియు ఉపాధి ప్రయోజనాలను కాపాడేందుకు ఈ కమిటీ ఒక సంస్థాగత రక్షణ కవచంగా రూపొందించబడింది.

విషయం:
I .
తెలంగాణ ప్రాంతీయ కమిటీ (టీఆర్‌సీ) యొక్క నిర్మాణం మరియు విధులు
. నిర్మాణం
i. ప్రత్యేక ప్రాతినిధ్యం

a. టీఆర్‌సీలో తెలంగాణకు చెందిన శాసనసభ్యులు (ఎమ్మెల్యేలు) మరియు శాసనమండలి సభ్యులు (ఎమ్మెల్సీలు) మాత్రమే ఉండేవారు.
b. ఇది సమాఖ్య ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో ప్రాంతీయ పాలనను తప్పనిసరి చేసింది.

ii. ఎన్నికల విధానం
a. తెలంగాణ శాసనసభ్యులచే సభ్యులు ఎన్నికయ్యేవారు.
b. సమాన ప్రాతినిధ్యం కోసం ఏక ఓటు బదిలీ (ఎస్‌టీవీ) పద్ధతి అవలంబించబడింది.

iii. సభ్యుల సంఖ్య మరియు విస్తరణ
a. ప్రారంభంలో 20 మంది సభ్యులతో రూపొందించబడింది.
b. తర్వాత జిల్లా-వారీగా సమగ్ర ప్రాతినిధ్యం కోసం 24 మందికి విస్తరించబడింది.

iv. అధీనమైనా సలహా స్వభావం
a. ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభకు అధీనంగా ఉన్నప్పటికీ, ఇది తెలంగాణ సమస్యలను వ్యక్తీకరించేందుకు ఉద్దేశించబడింది.
b. తెలంగాణను ప్రభావితం చేసే నిర్దిష్ట అంశాలపై సలహా అధికారం కలిగి ఉండేది.

బి. విధులు మరియు బాధ్యతలు
i. విధాన రూపకల్పన
a. తెలంగాణ యొక్క ఆర్థిక మరియు సామాజిక అభివృద్ధికి విధానాలను రూపొందించే అధికారం కలిగి ఉండేది.
b. ప్రాంతీయ అసమానతలను తగ్గించడంపై దృష్టి సారించింది.

ii. అధికార పరిధి
a. స్థానిక యోజన, నీటిపారుదల, విద్య, ఆరోగ్యం, మరియు ఉపాధి వంటి రంగాలకు ప్రాతినిధ్యం వహించేది.
b. అభివృద్ధి నిర్లక్ష్యాన్ని సరిదిద్దడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.

iii. శాసన పర్యవేక్షణ
a. తెలంగాణను ప్రభావితం చేసే బిల్లులను శాసనసభకు సమర్పించే ముందు పరిశీలించే అధికారం టీఆర్‌సీకి ఉండేది.
b. ప్రాంతీయ ప్రయోజనాలను కాపాడే ప్రాథమిక పరిశీలన సంస్థగా ఇది పనిచేసింది.

iv. సలహా అధికారం
a. దీని నిర్ణయాలు చట్టబద్ధమైనవి కావు.
b. అయినప్పటికీ, మంత్రిమండలి టీఆర్‌సీ అభిప్రాయాలను నిజాయితీతో పరిగణించాలని ఆశించింది.

v. ప్రాంతీయ హక్కుల రక్షణ
a. తెలంగాణకు న్యాయమైన బడ్జెట్ కేటాయింపులను పర్యవేక్షించేది.
b. ప్రభుత్వ సేవల్లో స్థానికుల ఉద్యోగాలకు ప్రాధాన్యం ఇచ్చే ముల్కీ నిబంధనలను కాపాడింది.

II. టీఆర్‌సీ రక్షణల ఉల్లంఘన ఫలితాలు
ఎ. సంస్థాగత విస్మరణ
i. సిఫార్సుల నిర్లక్ష్యం
a. మంత్రిమండలి మరియు ముఖ్యమంత్రి తరచూ టీఆర్‌సీ సిఫార్సులను పట్టించుకోలేదు.
b. ఇది కమిటీ యొక్క ఏర్పాటు ఉద్దేశాన్ని బలహీనపరిచింది.

ii. చట్టపరమైన గుర్తింపు లేకపోవడం
a. టీఆర్‌సీకి శాసనబద్ధ లేదా రాజ్యాంగ గుర్తింపు లేదు.
b. దీని తీర్మానాలపై అమలు సామర్థ్యం శూన్యంగా ఉండేది.

iii. కీలక విధాన రంగాల నుండి బహిష్కరణ
a. నీటిపారుదల, ఉపాధి, మరియు భూమి వంటి ప్రధాన నిర్ణయాలు టీఆర్‌సీ సంప్రదింపులు లేకుండా జరిగాయి.
b. రాష్ట్ర వ్యూహాత్మక నిర్ణయాలలో తెలంగాణకు అవకాశం లేకుండా పోయింది.

iv. రాజకీయ ప్రాతినిధ్యం నిరాకరణ
a. పెద్ద మనుషుల ఒప్పందంలో వాగ్దానం చేసిన తెలంగాణకు ఉప ముఖ్యమంత్రి పదవి ఎన్నడూ అమలు కాలేదు.
b. ఇది మంత్రిమండలి-స్థాయి చర్చలలో తెలంగాణ ప్రభావాన్ని తగ్గించింది.

బి. రాజకీయ పరిణామాలు మరియు ఉద్యమం
i. 1969 తెలంగాణ ఉద్యమం ఆవిర్భావం
a. యువత మరియు విద్యార్థులు టీఆర్‌సీ వైఫల్యాన్ని వ్యవస్థాగత ద్రోహంగా భావించారు.
b. సంస్థాగత పరిష్కార మార్గంలో అడ్డంకుల కారణంగా ఉద్యమం ఊపందుకుంది.

ii. ఆర్థిక అన్యాయానికి ఆధారాలు
a. వశిష్ట భార్గవ కమిటీ నివేదిక తెలంగాణ నిధుల మళ్లింపును ధ్రువీకరించింది.
b. ఇది ప్రాంతీయ దోపిడి భావనలను బలపరిచింది.

iii. టీఆర్‌సీ: ప్రతీకాత్మక నిరర్థకత
a. ఇది కేవలం సమాధానం కోసం సృష్టించిన నిష్ప్రయోజన సంస్థగా భావించబడింది.
b. ఆంధ్రా పరిపాలనా ఆధిపత్య భావనను బలపరిచింది.

iv. రాజ్యాంగ స్వయంప్రతిపత్తి కోసం పోరాటం
a. ప్రొఫెసర్ జయశంకర్ వంటి నాయకులు ప్రత్యేక రాష్ట్ర డిమాండ్‌ను ముందుకు తీసుకెళ్లారు.
b. ఇది జనసమూహ చైతన్యాన్ని మరియు సంఘటిత ఉద్యమాన్ని తీవ్రతరం చేసింది.

ముగింపు:
రక్షణ కవచంగా రూపొందించబడినప్పటికీ, తెలంగాణ ప్రాంతీయ కమిటీకి అధికారం లేకపోవడం వల్ల అది పదేపదే విస్మరించబడింది. దీని వైఫల్యం విస్మరణ భయాలను సృష్టించడమే కాక, అన్యాయానికి ప్రతీకగా మారింది. ఈ సంస్థాగత నిర్లక్ష్యం నిరంతర ఉద్యమానికి ఊతం ఇచ్చి, సమానత్వం, గౌరవం, మరియు ప్రాంతీయ స్వతంత్ర వంటి డిమాండ్లతో 2014లో తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటుకు దారితీసింది.