Q. "1956లో ఆంధ్రప్రదేశ్ ఏర్పాటు అనేది రాష్ట్ర పునర్వ్యవస్థీకరణ కమిషన్ (SRC) మరియు జాతీయ నాయకత్వం ఆధ్వర్యంలో రాజకీయ రాజీగా రూపొందింది." ఈ నేపథ్యంలో తెలంగాణను ఆంధ్ర రాష్ట్రంతో విలీనం చేయడానికి దారితీసిన కారకాలను వివరించండి.

పరిచయం:
1956లో ఆంధ్ర రాష్ట్రంతో తెలంగాణ విలీనం ద్వారా ఆంధ్రప్రదేశ్ ఏర్పాటు కేవలం భాషా ఐక్యత కాదు, ఇది రాజకీయ సమన్వయం. రాష్ట్రాల పునర్విభజన కమిషన్ (SRC) జాగ్రత్తగా వ్యవహరించాలని సూచించినప్పటికీ, జాతీయ నాయకత్వం ప్రాంతీయ ఆందోళనల కంటే పరిపాలనా ఐక్యతకు ప్రాధాన్యత ఇచ్చింది.

విషయం:
తెలంగాణను ఆంధ్ర రాష్ట్రంతో విలీనం చేయడానికి దారితీసిన కారకాలు:
1. భాషా మరియు సాంస్కృతిక ఐక్యత:
a. ఆంధ్ర, తెలంగాణ ప్రాంతాలు తెలుగును ప్రాథమిక భాషగా మాట్లాడతాయి. ఇది విశాలాంధ్ర కోసం సైద్ధాంతిక ఆధారాన్ని ఏర్పరిచింది.
b. 1953లో ఆంధ్ర రాష్ట్రం ఏర్పాటు తర్వాత భాషా పునర్విభజన జాతీయ స్థాయిలో ఊపందుకొని, తెలంగాణ చేరికకు పిలుపునిచ్చింది.

2. ఆంధ్ర రాష్ట్ర ఏర్పాటు మరియు విశాలాంధ్ర ఉద్యమం:
a. పొట్టి శ్రీరాములు ఉపవాస దీక్షలో మరణించిన తర్వాత 1953లో మద్రాసు ప్రెసిడెన్సీ నుండి ఆంధ్ర రాష్ట్రం ఏర్పడింది.
b. ఆంధ్ర నాయకులు సాంస్కృతిక జాతీయత మరియు ఆర్థిక ప్రయోజనాలతో, హైదరాబాద్, తెలంగాణ జల మరియు భూసంపద కోసం విలీనానికి ఉద్యమించారు.

3. తెలంగాణ యొక్క విభిన్న గుర్తింపు మరియు ఆందోళనలు:
a. తెలంగాణ నిజాం హైదరాబాద్ సంస్థానంలో భాగంగా ఉండి, ఉర్దూ అధికార భాషగా, విభిన్న పరిపాలనా వారసత్వాన్ని కలిగి ఉంది.
b. భూస్వామ్య భూమి యాజమాన్య విధానాలు, తక్కువ విద్యా స్థాయి, మరియు ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలలో పరిమిత ప్రాతినిధ్యం కారణంగా తీరప్రాంత ఆంధ్ర ప్రముఖుల ఆధిపత్య భయం ఉంది.

4. రాష్ట్రాల పునర్విభజన కమిషన్ (SRC) నివేదిక, 1955:
a. భాషా సూత్రాలను ఆమోదిస్తూ, SRC విలీనానికి విరుద్ధంగా సూచించింది.
b. తెలంగాణను ఐదేళ్లపాటు వేరుగా ఉంచి, తర్వాత జనాభిప్రాయ సేకరణ నిర్వహించాలని సిఫారసు చేసింది.
c. వనరుల పంపిణీ, ఉద్యోగ రిజర్వేషన్లు, మరియు ప్రాంతీయ అసమానతలు ప్రధాన సమస్యలుగా ఉన్నాయి.

5. రాజకీయ ఒత్తిడి మరియు కాంగ్రెస్ నాయకత్వం యొక్క పాత్ర:
a. SRC హెచ్చరికలను పట్టించుకోకుండా, జవాహర్‌లాల్ నెహ్రూ సహా కాంగ్రెస్ నాయకత్వం ఆంధ్ర ప్రముఖుల మరియు విలీన ఉద్యమకారుల ఒత్తిడికి లొంగింది.
b. ప్రాంతీయ ఆందోళనలను అరికట్టడం మరియు కాంగ్రెస్ రాజకీయ ఆధారాన్ని బలోపేతం చేయడం కీలక పాత్ర పోషించాయి.

6. పెద్ద మనుషుల ఒప్పందం (1956):
a. ఉద్యోగాలు, విద్య, బడ్జెట్ కేటాయింపులు, మరియు అంతర్గత స్వయంప్రతిపత్తి కోసం ప్రాంతీయ మండలితో తెలంగాణకు రక్షణలను అందించే రాజకీయ ఒప్పందమే పెద్దమనుషుల ఒప్పందం.
b. ఇది విలీనానికి రాజకీయ-చట్టపరమైన ఆధారంగా మారింది.

7. కేంద్ర ప్రభుత్వం యొక్క వ్యూహాత్మక ప్రాధాన్యతలు:
a. నెహ్రూ ప్రభుత్వం జాతీయ సమైక్యత, పరిపాలనా సామర్థ్యం, మరియు స్వాతంత్ర్యానంతర సమాఖ్య వ్యవస్థలో భాషా సమన్వయానికి ప్రాధాన్యత ఇచ్చింది.
b. విలీనం అనేది విభిన్నతల మద్య రాజీ ద్వారా నిర్వహించే నమూనాగా పరిగణించబడింది.

ముగింపు:
“న్యాయం లేని ఐక్యత అసంతృప్తిని జనిస్తుంది” అని చరిత్ర నిరూపించింది. భాషా ఐక్యత ఆధారంగా 1956లో జరిగిన విలీనం, ప్రాంతీయ సున్నితత్వం లేకపోవడం వల్ల 2014లో విచ్ఛిన్నమైంది. తెలంగాణ అనుభవం అనేది, నిజమైన సమాఖ్యవాదం ఏకరూపతపై కాక, భారతదేశ గొప్ప ప్రాంతీయ వైవిధ్యాలు మరియు ఆకాంక్షల గౌరవపూర్వక సమన్వయంపై ఆధారపడుతుందని గుర్తు చేస్తుంది.