Q. భారతదేశంలో ప్రజా-కేంద్రీకృత పాలనాభివృద్ధి (పీపుల్-సెంట్రిక్ పార్టిసిపేటరీ డెవలప్‌మెంట్) అనేది పరిపాలన మరియు సేవల యొక్క సామర్థ్యాన్ని ఎలా పెంచుతుందో విశ్లేషించి, మీ సమాధానాన్ని సంబంధిత ఉదాహరణలతో సమర్థించండి.

పరిచయం:
ప్రజాకేంద్రీకృత భాగస్వామ్య అభివృద్ధి అనేది పౌరులను పాలన యొక్క కేంద్రంగా ఉంచుతూ, ప్రణాళిక, నిర్ణయాధికారం మరియు సేవా సమర్పణలో చురుకైన భాగస్వామ్యాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది. 243G మరియు 243ZD అధికరణలలో రూపొందించబడి, గ్రామ సభల ద్వారా సంస్థాగతీకరించబడిన ఈ విధానం, పాలనను స్థానిక ప్రాధాన్యతలతో సమన్వయం చేస్తుంది. రెండవ పరిపాలన సంస్కరణల కమిషన్ సూచించినట్లు, “ప్రజాకేంద్రీకృతం కాని పాలన విఫలమైన పాలన” అని, జవాబుదారీతనం, పారదర్శకత మరియు జనాభిప్రాయం యొక్క ప్రాముఖ్యతను ఈ విధానం నొక్కిచెప్పుతుంది.

విషయం:
పాలన మరియు సేవా సమర్పణలో ప్రభావం:
1. జవాబుదారీతనం మరియు పారదర్శకతను ప్రోత్సహిస్తుంది
a. పౌరులు సమాచారం కోరడం మరియు అసమర్థతలను నివేదించడం ద్వారా నిఘా బాధ్యతలు నిర్వహిస్తారు.
b. ఉదాహరణ: సమాచార హక్కు చట్టం (2005) పౌరులకు ప్రభుత్వ రికార్డులను సేకరించే అవకాశం కల్పిస్తుంది. ఇది ఆలస్యం, అవినీతి మరియు నిధుల దుర్వినియోగాన్ని బయటపెడుతుంది.

2. సేవా సమర్పణను మెరుగుపరుస్తుంది
a. ప్రజల నేరుగా చేసే సూచనలు సేవలు స్థానిక అవసరాలకు అనుగుణంగా ఉండేలా చేస్తాయి.
b. ఉదాహరణ: ఢిల్లీలోని మొహల్లా క్లినిక్‌లపై ప్రజలు ఇచ్చిన సమాచారం, సిబ్బంది మరియు సౌకర్యాల మెరుగుదలకు దారితీసింది.

3. సమగ్రత మరియు సమానత్వాన్ని పెంపొందిస్తుంది
a. భాగస్వామ్య ప్రక్రియలలో అట్టడుగు వర్గాల స్వరాలకు ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడుతుంది.
b. ఉదాహరణ: MGNREGA సామాజిక ఆడిట్‌లు గ్రామీణ పేదలకు వేతన ఆలస్యం లేదా తప్పుడు నివేదికలపై గొంతు వినిపించే వేదికను అందిస్తాయి.

4. పాలనపై విశ్వాసాన్ని నిర్మిస్తుంది
a. భాగస్వామ్యం సమిష్టి బాధ్యత మరియు పౌర విశ్వాసాన్ని పెంపొందిస్తుంది.
b. ఉదాహరణ: గ్రామ సభలు గ్రామీణ ప్రజాస్వామ్యాన్ని మరియు సమిష్టి నిర్ణయాలను బలపరుస్తాయి.

5. నూతన ఆవిష్కరణలను ప్రోత్సహిస్తుంది
a. పౌరులు తరచూ పాలన సవాళ్లకు సృజనాత్మక పరిష్కారాలను అందిస్తారు.
b. ఉదాహరణ: మైసూరులోని ఒక సంస్థ రూపొందించిన ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాల నుండి తయారైన టైల్స్, పౌర-వ్యాపార సహకారంతో పర్యావరణ స్నేహపూర్వక సౌకర్యాలను అందిస్తాయి.

6. విధాన రూపకల్పనను ప్రజాస్వామ్యీకరిస్తుంది
a. డ్రాఫ్ట్ బిల్లులపై పౌర సంప్రదింపులు (ఉదా., డేటా ప్రొటెక్షన్ బిల్) ప్రజల ఆసక్తులకు అనుగుణమైన చట్టాలకు దారితీస్తాయి.

7. స్పందనాత్మక పాలనను ప్రోత్సహిస్తుంది
a. MyGov వంటి వేదికలు పౌరులకు చర్చలలో పాల్గొనడానికి, సూచనలు సమర్పించడానికి మరియు విధాన నిర్ణయాలను ప్రభావితం చేయడానికి అవకాశం కల్పిస్తాయి.
b. ఆన్‌లైన్ ఫిర్యాదు పరిష్కార వేదికలు సకాలంలో పరిష్కారాన్ని చూపిస్తాయి.

సవాళ్లు:
1. నిబద్ధత మరియు నిరంతరత లోపం
a. చురుకైన భాగస్వామ్యానికి సమయం మరియు వనరులు అవసరం. ఇవి గ్రామీణ లేదా కార్మిక వర్గాల పౌరులకు స్థిరంగా అందుబాటులో ఉండవు.

2. తక్కువ అవగాహన మరియు ప్రవేశం
a. చట్టపరమైన హక్కులు, పరిపాలన ప్రక్రియలు లేదా భాగస్వామ్య వేదికల గురించి చాలామందికి తగినంత జ్ఞానం లేదు.
b. సంక్లిష్టమైన అధికార ప్రక్రియలు భాగస్వామ్యాన్ని నిరుత్సాహపరుస్తాయి.
c. ఉదాహరణ: గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో RTI అవగాహన లేమి వల్ల తక్కువగా ఉపయోగించబడుతుంది.

3. పరిపాలన మరియు సంస్థాగత పరిమితులు
a. పెద్ద సంఖ్యలో పౌర సూచనలను నిర్వహించడం, విశ్లేషించడం మరియు చర్య తీసుకోవడంలో ప్రభుత్వాలు సవాళ్లను ఎదుర్కొంటాయి.
b. CPGRAMS వంటి ఫిర్యాదు పరిష్కార వ్యవస్థలపై సామర్థ్య పరిమితులు ప్రభావం చూపుతాయి.

4. పాలనపై తక్కువ విశ్వాసం
a. అవినీతి, నెరవేరని వాగ్దానాలు మరియు బలహీనమైన అమలు ప్రజల విశ్వాసాన్ని తగ్గిస్తాయి.

5. సామాజిక-సాంస్కృతిక విభజన
a. పితృస్వామ్య నియమాలు, కుల వివక్ష మరియు పేదరికం స్త్రీలు మరియు అట్టడుగు సమాజాలను నిర్ణయాధికారం నుండి మినహాయిస్తాయి.
b. ఉదాహరణ: గ్రామ సభలలో స్త్రీల భాగస్వామ్యం చట్టపరమైన కోటాలు ఉన్నప్పటికీ ఇది కేవలం సాంకేతికంగా మాత్రమే ఉంటుంది.

ముందడుగు:
1. ప్రవేశం
-ప్రభుత్వ గణాంకాలను సులభంగా అర్థమయ్యే రూపంలో విడుదల చేయడం మరియు సకాలంలో సమాచార ప్రకటన ద్వారా పారదర్శకతను బలోపేతం చేయడం.

2. అవగాహన
-పాఠశాలలలో పౌర విద్యను ప్రవేశపెట్టడం మరియు చట్టపరమైన అవగాహన మరియు భాగస్వామ్య పాలనను ప్రోత్సహించడానికి ప్రజా వర్క్‌షాప్‌లు నిర్వహించడం.

3. డిజిటల్ వేదికలు
-డిజిటల్ మౌలిక సదుపాయాలను బలోపేతం చేయడం మరియు పౌర సంకర్షణ మరియు సూచనల కోసం వినియోగదారు స్నేహపూర్వక ఈ-గవర్నెన్స్ వేదికలను అభివృద్ధి చేయడం.

4. సమగ్ర విధాన రూపకల్పన
-సమాజంలోని అన్ని వర్గాలకు ప్రాతినిధ్యాన్ని ఇచ్చేలా ప్రజా సంప్రదింపులు మరియు విచారణలను సంస్థాగతీకరించడం.

5. ఫిర్యాదు పరిష్కారం
-సమర్థవంతమైన ప్రాసెసింగ్, నియమిత పర్యవేక్షణ మరియు ఇంటిగ్రేటెడ్ ఫీడ్‌బ్యాక్ లూప్‌లతో ఫిర్యాదు పరిష్కార విధానాలను సరళీకరించడం.

ముగింపు:
ఢిల్లీ విద్యా నమూనా, పాఠశాల నిర్వహణ కమిటీల ద్వారా తల్లిదండ్రులు మరియు ఉపాధ్యాయులను నేరుగా పాఠశాల పాలనలో పాల్గొనేలా సాధికారం చేయడం ద్వారా ప్రజాకేంద్రీకృత అభివృద్ధిన ఉదాహరణగా నిలుస్తుంది. ఈ భాగస్వామ్య ఫ్రేమ్‌వర్క్ స్థానిక జవాబుదారీతనం, పారదర్శకత మరియు సమాజ యాజమాన్యాన్ని ప్రోత్సహిస్తూ, వికేంద్రీకృత మరియు సమగ్ర సేవా సమర్పణ యొక్క ప్రభావాన్ని తెలియజేస్తుంది.